HIV و ایدز چیست؟
HIV نام ویروسی است که سبب بیماری ایدز میشود. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن ضعیف شده و موجب ایجاد عفونتهای مرگبار و بعضی از انواع سرطانها میشود. واژه ایدز( AIDS ) برای اولین بار در سال ۱۹۸۲ به کار رفته است. HIV به معنای «ویروس نقص ایمنی انسان» است و این ویروس می تواند از طریق برخی از ترشحات بدن فرد آلوده به ویروس به فرد سالم دیگر منتقل شود. تحقیقات بسیار بر روی مبتلایان به ایدز نشان داده است که معمولا آلودگی به این ویروس مدتها پیش از بروز علایم بیماری روی می دهد؛ این فاصله زمانی که دوره کمون یا نهفتگی بیماری گفته میشود، در بیماری ایدز بسیار متغیر است و به طور متوسط ۱۰ سال طول میکشد. فردی که در مرحله نهفتگی بیماری است، می تواند عفونت را به افراد دیگر منتقل کند. در دوره نهفتگی بیماری، شخص آلوده به ویروس در ظاهر سالم به نظر می رسد و در ۷۰ درصد موارد پس از عفونت اولیه با ویروس، بیماری خفیفی بروز میکند که به صورت تب، سردرد، دردهای عضلانی، گلودرد، بثورات پوستی، بدون خارش و غدد لنفاوی متورم میشود. هنگامی که ویروس سیستم ایمنی را تخریب کند، علایم بیماری ایدز ظاهر میشود.
علائم بیماری ایدز
۱-کاهش وزن سریع
۲-تب های تکرارشونده و یا تب بیش از یک ماه
۳-تعریق شبانه فراوان
۴-ضعف و خستگی شدید و غیرقابل توجیه
۵-اسهالی که بیش از یک ماه طول کشیده باشد
۶-عفونت ریه یا سرفه مداوم بیش از یک ماه
۷-از دست دادن حافظه، افسردگی و یا سایر اختلالات عصبی
۸- لکه های قرمز، قهوه ای، صورتی یا بنفش بر روی پوست، داخل دهان، بینی یا پلک ها
شایع ترین راه های انتقال ویروس HIV
۱-رابطه جنسی با فرد آلوده به ویروس
۲-استفاده از سرنگ مشترک
۳-از راه مادر آلوده به جنین پیش یا هنگام تولد و یا از طریق شیر دادن به نوزاد پس از تولد
۴-دریافت خون یا محصولات خونی آلوده به ویروس
۵-پیوند اعضا از افراد آلوده به ویروس
این ویروس به روش های زیر انتقال پیدا نمی کند:
۱- دست دادن
۲- بوسیدن
۳- در آغوش گرفتن
۴- سرفه کردن یا عطسه کردن
۵- خون دادن
۶- استفاده از توالت عمومی یا فرنگی یا استخرهای شنا، حمام و مانند آن
۷- استفاده از رختخواب مشترک و یا ظروف و غذای مشترک
۸- تماس های معمول روزانه مانند کنار یکدیگر نشستن، زندگی کردن یا خوابیدن، همکار بودن و اشتغال در محل کار، همکلاسی بودن، اتوبوس و سایر وسایل نقلیه عمومی، تلفن عمومی و دستگیره درب
۹- نیش پشه یا سایر حشرات و حیوانات
۱۰- بازی کردن با نوزاد یا کودک مبتلا به ایدز
۱۱- مراقبت از کودکان هنگامی که بزرگسال HIV مثبت است.
راه های پیشگیری از ایدز
در حال حاضر بیماری ایدز هیچ گونه درمان شناخته شده ای ندارد؛ هیچ واکسنی برای آن کشف نشده است و هیچ روش اثبات شده ای نیز برای از بین بردن قدرت آلوده کنندگی ناقلان ویروس HIV یافت نشده است، بنابراین تا این زمان تنها راه حل مشکل ایدز «پیشگیری» است.
با انجام اقدامات پیشگیرانه تا حدی می توانیم انتشار عفونت را در جوامع محدود کنیم؛
۱-پیشگیری از انتقال جنسی: پایبندی به اصول اخلاقی و خانواده و باورهای دینی و پرهیز از بی بند و باری های جنسی در کاهش رفتارهای خطرساز موثر است.
۲-پیشگیری از انتقال از طریق خون: در حال حاضر خطر انتقال HIV از طریق فراورده های خونی بسیار کمتر شده است، اما بهتر است از انتقال خون جز در موارد اورژانس و بسیار ضروری خودداری شود.
۳-پیشگیری از انتقال عفونت از طریق بریدگی پوست: از دریافت خدماتی مانند ختنه، سوراخ کردن گوش، خالکوبی و حجامت که به روش های سنتی و غیربهداشتی از سوی افراد غیرمجاز انجام می شود، خودداری کنیم.
۴-پیشگیری از انتقال در زمان تولد: زنان آلوده به ویروس بهتر است از حاملگی خودداری کنند که این مساله نیز برای حفظ سلامت خودشان و پیشگیری از انتقال غفونت به کودک است؛ عفونت زمان زایمان تقریبا در یک سوم مادران آلوده رخ می دهد.
درمان ایدز چیست؟
در حال حاضر درمانی برای ایدز وجود ندارد ولی میتوان با کنترل بیماری به اهداف زیر دست یافت:
کاهش تعداد ویروس (در حد غیر قابل شناسایی) که مهمترین هدف کنترل بیماری است
تقویت سیستم ایمنی
کاهش ایجاد دیگر عفونتهای ممکن
کاهش احتمال انتقال ویروس به دیگر افراد جامعه
شروع نقطه درمان:
پس از تشخیص بیماری باید سریعاً برای درمان اقدام کرد. پزشک معالج با توجه به مرحله ی بیماری، سن و دیگر بیماریهای فرد مبتلا میتواند برای کاهش علائم بیماری ایدز از روشهای مختلف استفاده کند.
رژیم غذایی مفید:
سبزیجات، میوه، غلات: به تقویت سیستم ایمنی و تأمین انرژی بیمار کمک میکند.
آب پنیر و آمینواسیدهای ضروری: آب پنیر شامل انواعی از آمینواسیدهای مفید برای بدن است و استفاده از آن برای درمان اسهال، افزایش وزن و همچنین تقویت سیستم ایمنی و افزایش سلولهای CD4 مفید است. علاوه بر این، آمینواسیدهای L-گلوتامین، L-آرژنین و بتاهیدروکسی بتامتیل بوتیرات (HMB) به افزایش وزن و عضله سازی در بدن کمک میکنند.
ویتامینها و مواد معدنی: مصرف ویتامینهای C ،E ،D ،A و B و همچنین مواد معدنی روی، آهن و سلنیوم میتوانند نقش مفیدی در تقویت بدن و سیستم ایمنی داشته باشند.
پروبیوتیکها: به نظر میرسد مصرف پروبیوتیک ساکارومایسس بولاردی (Saccharomyces boulardii) میتواند به درمان اسهال ناشی از بیماری ایدز کمک میکند. توصیه میشود قبل از مصرف با پزشک مشورت شود.
استیل ال کارنیتین (Acetyl-L-carnitine): میتواند در کاهش علائم نوروپاتی ایدز (بی حسی و ضعف ایجاد شده) نقش داشته باشد.
داروهای موثر در کنترل ایدز:
این داروها که درﻣﺎن ﺿﺪ رﺗﺮووﻳﺮوسی (antiretroviral therapy, ART) نامیده میشوند، شامل روش "چند دارویی" هستند که در کنترل میزان ویروس HIV در بدن انسان موثر هستند. دلایل چند دارویی بودن روش درمانی:
در صورت وجود مقاومت دارویی به یکی از داروها، دیگر داروها اثر موثر را اعمال کنند
جلوگیری از ایجاد مقاومت دارویی
استفاده از حداکثر توان در سرکوب ویروس
این داروها در چندین خانواده دستهبندی میشوند:
- مهارکنندههای نوکلئوتیدی آنزیم ترانس کریپتاز معکوس (NRTIs): آباکاویر (abacavir)، تنوفوویر (tenofovir)، امتریسیتابین (emtricitabine)، لامیوودین (lamivudine)، زیدوودین (zidovudine)، امتریسیتابین/تنوفوویر (emtricitabine/tenofovir) و امتریسیتابین/تنوفوویر/آلافنامید (emtricitabine/tenofovir/alafenamide)
- مهارکنندههای غیر نوکلئوتیدی آنزیم ترانس کریپتاز معکوس (NNRTIs): افاویرنز (efavirenz)، ریلپیویرین (rilpivirine) و دروتاورین (doravirine).
- مهارکنندههای آنزیم پروتئاز (PIs): آتازاناویر (atazanavir)، داروناویر (darunavir) و لوپیناویر/ریتوناویر (lopinavir/ritonavir)
- مهارکنندههای آنزیم اینتگراز: رالتگراویر (raltegravir)، دولوتگراویر (dolutegravir) و بیکتگراویر/امتریسیتابین/تنوفوویر/آلافنامید (bictegravir/emtricitabine/tenofovir/alafenamide)
- مهارکنندههای اتصال و ورود ویروس به سلول CD4: انفوویرتید (enfuvirtide) و ماراویروک (maraviroc)
برخی از این داروها بر روی داروهای هورمونی جلوگیری از بارداری اثر میگذارند و در نتیجه ممکن است باعث ایجاد بارداری ناخواسته شوند.
سایر روش های درمانی:
درمانهای مکمل: این درمانها شامل طب سوزنی و ماساژ درمانی هستند که به کاهش درد، افزایش انرژی و بهبود گردش خون در بیمار، کمک میکند.
تشخیص و درمان ایدز(HIV) در ایران
درمان و داروهاي جديد بيماري ايدز باعث شده كه اين بيماري ديگر يك بيماري مرگ آور و كشنده نباشد و با درمان هاي موجود اين بيماري اكنون به يك بيماري مزمن تبديل شده كه مبتلايان به آن در صورتي كه بيماري آنان به موقع تشخيص داده شود،درمان آنان به موقع شروع شود، درمان صحيح بگيرند و ماندگاري بر درمان داشته باشند، ميتوانند مانند يك فرد عادي عمر كنند. بیش از 700 مرکز در ایران در سال 2017 آزمایش و مشاوره اچ آی وی ارائه کردند. در مقایسه با سال 2016، آزمایش HIV حدود 2.8 برابر افزایش یافت و در مجموع، 887951 نفر در سال 2017 مورد آزمایش HIV قرار گرفتند که از این تعداد 2306 نفر HIV مثبت بودند. اگرچه تعداد آزمایشات به میزان قابل توجهی افزایش یافته است، بازده کم موارد HIV مثبت که به مراکز مراجعه می کنند، چالشی برای بهبود بزرگترین شکاف در تداوم مراقبت ها، یعنی تشخیص HIV است. همانطور که گفته شد مراکز تشخیص ایدز در ایران وجود دارند که افراد می توانند با مراجعه به این مراکز و انجام تست های تشخیصی از مبتلا بودن یا نبودن خود آگاهی پیدا کنند. از دیگر را های تشخیص ایدز در ایران می توان به کیت های تشخیص خانگی اشاره کرد، گرچه دقت آن ها به میزان تست های آزمایشگاهی نیست ولی می توانند تا مقدار زیادی فرد را از نگرانی و اضطراب ابتلا به اچ ای وی نجات دهند. از مزایای این کیت های تشخیصی می توان به سرعت در پاسخ گویی، سهولت در استفاده و محرمانه بودن آن اشاره کرد.
معاون وزیر بهداشت با اشاره به تشخیص و درمان رایگان ایدز گفت: هزینه درمان هر فرد مبتلا به بیماری ایدز، ماهانه ۲ میلیون تومان است که در صورت مقاومت به درمان یا نیاز به بستری، به 20 میلیون تومان هم میرسد.
برای افراد مبتلا به ایدز در ایران یکسری کمک هزینه های درمانی نیز وجود دارد تا درمان و تشخیص برای این افراد آسان تر شود. هزينههاي درمان و داروي هر يك از اين بيماران سالانه حدود 10 ميليون تومان است كه همه اين هزينه را دولت پرداخت ميكند.
منابع
