ایدز در ایران

تا پایان سال 2011، تقریباً 34 میلیون نفر در سراسر جهان به HIV آلوده بودند. با این حال، بار اپیدمی در بین کشورها متفاوت است. در حال حاضر، طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، میزان شیوع HIV/AIDS در ایران از پایین به متمرکز افزایش یافته است. پیش‌بینی می‌شود که اچ‌آی‌وی/ایدز سومین عامل مرگ و میر و اولین علت سال‌های از دست رفته زندگی در کشورهایی باشد که تا سال 2030 درآمد متوسطی دارند. آگاهی از ویژگی‌های اپیدمیولوژیک این بیماری و فرآیند تغییرات برای برنامه‌ریزی کافی و بررسی تأثیر برنامه‌های پیشگیرانه و سیاست‌ گذاری اساسی ضروری است. با وجود تلاش‌های متعدد برای درک اپیدمیولوژی HIV در سراسر جهان، خاورمیانه و شمال آفریقا مناطقی هستند که دانش اپیدمیولوژی و روند تغییر آن محدود است.

ایدز در ایران

بر اهمیت پیش‌ بینی سازمان بهداشت جهانی آمار مبتلایان به ایدز در ایران رو به افزایش است.  تلاش های زیادی برای شناسایی اپیدمیولوژی HIV در ایران صورت گرفته است. در مطالعه ای که اپیدمیولوژی HIV را بررسی شد، مشخص شد که تعداد موارد آلوده افزایش یافته است. زندان‌ها نقش اساسی در همه‌گیری اچ‌ آی ‌وی دارند و شیوع بیماری در بین زندانیان ایرانی قابل توجه است، زیرا ۷۴ درصد از افراد مبتلا به HIV در ایران زندانی هستند. در گذشته تعداد افراد مبتلا به ایدز در میان مردان و زندانیان زیاد بود ولی اکنون به دلیل روابط پر خطر میزان افراد مبتلا به ایدز در زنان و انتقال آن از طریق روابط پر خطر افزایش یافته است. مراکز تشخیصی در مشاوره ای نیز در ایران وجود دارد که در صورت نیاز افرادی که به مبتلا بودن خود شک دارند می توانند به این مراکز مراجعه کنند و تشست های تشخیصی را انجام دهند همین طور از دیگر راه های تشخیص ایدز می توان به کیت های تشخیص خانگی در ایران اشاره کرد.

ایدز یا اچ ای وی

اچ آی وی یک بیماری عفونی قابل کنترل است که در صورت تشخیص و درمان به موقع، فرد می تواند طول عمر طبیعی داشته باشد و انتقال بیماری به دیگران نیز به کمترین میزان ممکن می رسد. وظیفه سیستم ایمنی، محافظت از بدن در برابر هر عامل بیگانه ای است که وارد آن می شود. یکی از اصلی ترین اجزای سیستم ایمنی بدن، گلبول های سفید موجود در خون و ترشحات است. ویروس «HIV» تنها داخل گلبول سفید زنده می ماند؛ به این ترتیب ویروس «اچ آی وی» از سه راه می تواند وارد بدن انسان شود:

۱- از طریق خون (اغلب با استفاده از سُرنگ و سوزن مشترک در معتادان تزریقی)

۲- تماس جنسی محافظت نشده با فرد آلوده

۳- سرایت از راه مادر آلوده به کودک در دوران بارداری و شیردهی

بنابراین افراد آلوده به این ویروس در حالت عادی و در روابط معمول اجتماعی خطری برای دیگران ندارند؛ در نتیجه نیازی به جداسازی افراد مبتلا به «اچ آی وی» نیست.

تشخیص اچ ای وی :

تنها راه تشخیص اچ آی وی، آزمایش خون است که آن هم در چند ماه نخست ورود ویروس به بدن ممکن است به شکل کاذب، منفی باشد. در مراکز ارائه خدمات بهداشتی، تست «اچ آی وی» تنها با گرفتن یک قطره خون از نوک انگشت انجام می شود و پاسخ آن نیز نزدیک به ۲۰ دقیقه پس از انجام تست به فرد ارایه می شود.

درمان اچ ای وی :

در حال حاضر، داروی موثری که بتواند ویروس «اچ آی وی» را کامل از بین ببرد، وجود ندارد، اما داروهای مناسبی وجود دارد که می تواند تعداد ویروس را در خون به شدت کم کرده و مانع پدید آمدن نشانه های مرحله ایدز شوند. در کنار این داروها فرد باید تحت مراقبت قرار گیرد تا عواملی که سبب ضعیف شدن سیستم ایمنی اش می شود نیز از بین برود. در صورت مراقبت و درمان به موقع، ممکن است نشانه های بیماری ایدز تا پایان عمر بروز نکند. علاوه بر این، درمان می تواند تعداد ویروس در خون و ترشحات را به قدری کاهش دهد که قابلیت سرایت به دیگران را بسیار کم و حتی نزدیک به صفر کند. افرادی که با سُرنگ و سرسوزن های مشترک تزریق می کنند؛ افرادی که روابط جنسی غیرایمن دارند و از وسیله پیشگیری مناسب استفاده نمی کنند. نوزادان مادران مبتلا به HIV  هم، اگر مادر تحت درمان نباشد، ممکن است مبتلا شوند؛ بنابراین هر اقدامی که مانع تماس خون و ترشحات جنسی فرد آلوده با دیگری شود، می تواند احتمال ابتلا به «اچ آی وی» را کاهش دهد. توصیه می شود افرادی که تزریق انجام می دهند، از سُرنگ و سرسوزن های یک بار مصرف و شخصی استفاده کرده و در روابط جنسی نیز از وسیله پیشگیری مناسب استفاده کنند. همچنین با درمان به موقع مادران باردار می توان مانع ابتلای کودک شد، پس مادران باردار باید برای اچ آی وی آزمایش شوند و در صورت ابتلا تحت درمان قرار گیرند، مادر به نوزاد شیر خود را ندهد و از شیر خشک استفاده کند.

تعداد کل افراد مبتلا به  HIV در ایران

بر اساس گزارش سامانه ملی ثبت اچ‌آی‌وی ایران، تا پایان سال 2018، 38966 نفر مبتلا به HIV تشخیص داده شده‌اند که اکثریت آن‌ها مرد (83 درصد) و بین 16 تا 40 سال (67.6 درصد) هستند. تعداد افراد آلوده به HIV که به هر دلیلی جان خود را از دست دادند تا پایان سال 2018 به 15845 نفر رسید.

در سال ۱۳۶۴ فراورده‌های خونی شرکت فرانسوی مریو که آلوده به اچ‌آی‌وی بود، به بیماران هموفیلی که نیاز دائم به دریافت انواع فاکتورهای انعقادی خون دارند داده شد. هنگامی که این موضوع در میان بیماران هموفیلی افشا شد، وزارت بهداشت ایران آلودگی فراورده‌های خونی وارداتی به ایران را تکذیب کرد. در حالی که نماینده شرکت فرانسوی پس از بازگشت به کشورش در نامه‌ای به وزیر بهداشت آن زمان، آلوده بودن فراورده‌های شرکت مریو را تأیید کرد. نخستین مورد گزارش و ثبت شده ابتلا به ایدز در ایران مربوط به سال ۱۳۶۶ و در مورد یک کودک شش ساله مبتلا به بیماری هموفیلی است که فراورده‌های خونی آلوده وارداتی از فرانسه دریافت کرده بود.. از آن زمان تاکنون، ایران شاهد سطح بالایی از آلودگی به اچ آی وی به ویژه در بین افرادی که مواد مخدر تزریقی می کنند بوده است. اولین مورد انتقال HIV از طریق تزریق داروی ناایمن در سال 1989 شناسایی شد. در سال 2019، در مجموع 4100 نفر (24.4 درصد زن) به تازگی مبتلا به HIV تشخیص داده شده اند که 0.007 درصد از جمعیت بزرگسال ایرانی 15 ساله و بالاتر را تشکیل می دهد. از سال 2016، تعداد موارد گزارش شده سالانه از 2085 به 2150 افزایش یافته است، اما نسبت موارد HIV زنان از 33 به 17 درصد کاهش یافته است.

در حال حاضر، اپیدمی HIV در ایران از مردان به زنان و از تزریق مواد مخدر به انتقال تماس جنسی در حال تغییر است. هنوز هم در میان همه افراد مبتلا، تزریق دارو راه اصلی انتقال است. در میان افرادی که در سال 2017 مبتلا به HIV تشخیص داده شدند، راه های اصلی انتقال تماس جنسی (47٪ موارد) و سپس تزریق دارو (32٪ موارد) بوده است. اگرچه تزریق دارو راه اصلی است، اما به تازگی برقراری روابط پر خطر نیز یکی از مهم ترین عوامل انتقال اچ ای وی در ایران بوده و همچنین این آمار روبه افزایش است.

آزمایش و تشخیص  HIV در ایران

بیش از 700 مرکز در ایران در سال 2017 آزمایش و مشاوره اچ آی وی ارائه کردند. در مقایسه با سال 2016، آزمایش HIV حدود 2.8 برابر افزایش یافت و در مجموع، 887951 نفر در سال 2017 مورد آزمایش HIV قرار گرفتند که از این تعداد 2306 نفر HIV مثبت بودند. اگرچه تعداد آزمایشات به میزان قابل توجهی افزایش یافته است، بازده کم موارد HIV مثبت که به مراکز مراجعه می کنند، چالشی برای بهبود بزرگترین شکاف در تداوم مراقبت ها، یعنی تشخیص HIV است. همانطور که گفته شد مراکز تشخیص ایدز در ایران وجود دارند که افراد می توانند با مراجعه به این مراکز و انجام تست های تشخیصی از مبتلا بودن یا نبودن خود آگاهی پیدا کنند. از دیگر را های تشخیص ایدز در ایران می توان به کیت های تشخیص خانگی اشاره کرد، گرچه دقت آن ها به میزان تست های آزمایشگاهی نیست ولی می توانند تا مقدار زیادی فرد را از نگرانی و اضطراب ابتلا به اچ ای وی نجات دهند. از مزایای این کیت های تشخیصی می توان به سرعت در پاسخ گویی، سهولت در استفاده و محرمانه بودن آن اشاره کرد.

منبع

https://journals.lww.com/aidsonline/Fulltext/2021/03150/HIV_in_Iran__onset,_responses,_and_future.2.aspx

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6085928/